هواپیماسازی ATR یک شرکت فرانسوی-ایتالیایی است که دفتر مرکزی آن در شهر بلنیک (Blagnac) در جنوب فرانسه قرار دارد، این شرکت در سال 1981 از ادغام دو شرکت Aérospatiale (ایرباس) فرانسه و Aeritalia (لئوناردو) ایتالیا با هم تاسیس شد.
از دهه 60 و 70 رشد و پیشرفت شرکتهای هواپیماسازی اروپایی شروع شده بود و شرکتهای این حوزه قصد داشتند با استفاده از پتانسیلهای خود از طریق همکاری و مشارکت این پیشرفت را تسریع ببخشند.
در سالهای پایانی دهه 70 دو شرکت روی طرحهای خود مشغول کار بودند، شرکت فرانسوی طرح هواپیمای AS 35 را پیش میبرد و شرکت ایتالیایی درصدد بود تا AIT 230 را روانه بازار هوانوردی تجاری کند اما یک اتفاق باعث پیدایش هواپیماهای جدیدی شد.
در 4 نوامبر سال 1981 در شهر پاریس رناتو بونیفاشیو رئیس هیئت مدیره Aeritalia و ژاک میتران رئیس هیئت مدیره Aérospatiale تفاهم نامهای را به امضا رساندند که بر اساس آن این دو شرکت بر روی پروژه طراحی و ساخت یک هواپیمای منطقهای با نصف مصرف سوخت هواپیماهای مشابه و همرده با هم همکاری کنند.
این مشارکت به ساخت هواپیمای ATR42 منجر شد هواپیمایی که در 16 آگوست 1984 اولین پرواز خود را در تولوز فرانسه انجام داد، در سپتامبر 1985 سازمان هواپیمایی کشوری فرانسه (DGCA) و سازمان هواپیمایی کشوری ایتالیا گواهینامه پروازی هواپیمای جدید را صادر کردند تا این هواپیما برای ورود به بازار هوانوردی جهان مشکلی نداشته باشد.
بازدهی بالای این هواپیما به عنوان یک هواپیمای منطقهای و استقبال شرکتهای هواپیمایی برای سفارش این هواپیما باعث شد که ATR به فکر مدل جدیدی از ساخته خود بیافتد که ظرفیت بیشتری داشته باشد، در ژانویه 1986 این شرکت تایید کرد که کار بر روی پروژه ATR72 که مدل بزرگتر ATR42 است را آغاز کرده است.
در سپتامبر 1989 زمانی که ATR چهارصدمین فروند از هواپیمای ATR42 را سفارش گرفته بود؛ ساخته جدید این شرکت یعنی ATR72 نیز در دسترس مشتریان قرار گرفت.
بدنه و دم این هواپیماها در تاسیسات لئوناردو در پومیلیانو دارکو در نزدیکی شهر ناپل ایتالیا تولید میشود، بالها نیز در غرب فرانسه تولید و به خط تولید نهایی در تولوز ارسال میشدند؛ سیستمهای مشابه و روش ساخت و تولید یکسان دو هواپیما باعث شد که تولید این دو هواپیما در یک خط تولید انجام شود.
در دهه 90 میلادی شرکت ATR برای عقب نیافتن از هواپیماهای جدید تعدادی اصلاحیه (Modification)بر روی هواپیماهای خود اعمال کرد تا در بازار رقابتی هواپیماهای منطقهای پیشرو باقی بماند.
در جون 2001 شرکتهای مادر هواپیماسازی ATR تصمیم گرفتند که همکاری خود را تقویت کنند و در همین راستا تمام بخشهای صنعتی خود را از جمله شرکت ATR را مجددا سازماندهی کردند که این شرکت را تبدیل به اولین شرکت هواپیماسازی کرد که موفق به دریافت گواهینامههای ایزو 2000-9001 و EN/AS/JISQ 9100 شده است؛ این گواهینامهها پس از اطمینان از بالا بودن کیفیت رعایت استانداردها به شرکتها اعطا میشوند.
از سال 2008 و پس از بحرانهای مالی اروپا و آمریکا و افزایش اخطارهای سازمانهای محیط زیستی درباره گرمایش زمین و بحرانهای خاص این موضوع صنعت هوانوردی شروع به تحقیق بر روی سوختهای بهینهتر کرد که هم از نظر مالی هزینه کمتری را به شرکتهای هواپیمایی تحمیل کند و هم با محیط زیست سازگارتر باشد.
در یک فوریه سال 2017 شرکت هواپیماسازی ATR با همکاری یک شرکت هواپیمایی سوئدی اولین پرواز را با سوختهای زیستی (Biofuel) انجام داد و در 21 جون 2022 اولین پرواز یک هواپیمای ساخته شده توسط ATR با 100% سوخت (Sustainable Aviation Fuel) SAF انجام شد.
در می سال 2022 شرکت هواپیماسازی ATR مطالعات برای ساخت یک هواپیمای هیبریدی-الکتریکی را آغاز کرد، هدف این طرح این است که نسخه اولیه هواپیمای جدید که نقش پر رنگی در کاهش آلودگیهای صنعت هوانوردی خواهد داشت در سال 2023 رونمایی و در سال 2030 وارد بازار هوانوردی جهانی شود.
بر اساس اطلاعات منتشر شده، این هواپیما قرار است با نوع خاص عملکرد خود مصرف سوخت را در فازهای تیکآف و اوجگیری تا 20% کاهش دهد.
استفاده از ملخ هشت پر، یخزدایی حرارتی بجای نوع بادی کنونی، استفاده از سیستم FADEC تک اهرمه برای هر دو موتور، تقویت آیرودینامیک بدنه و ملخ و استفاده از فیبر کربن و دیگر مواد مرکب در بخشهای مختلف بال و بدنه برای کاهش وزن هواپیما دیگر ویژگیهای خاص این هواپیما خواهد بود.
ساختههای شرکت هواپیماسازی ATR
ATR 42
اولین هواپیمایی که این شرکت تولید کرد از این مدل بود هواپیمایی بال بالا (به هواپیماهایی اطلاق میشود که بال از خط وتر بدنه بالاتر قرار میگیرد) که از موتورهای توربوپراپ Pratt & Whitney PW120s نیرو میگیرد، این هواپیما میتواند 40 تا 52 مسافر را جابهجا کند از همین روست که نام 42 برای آن انتخاب شد.
انواع
ATR 42-200
نسخه اولیه این هواپیما بود که صرفا برای برخی از آزمایشها ساخته شده بود و هیچگاه به بازار هوانوردی تجاری عرضه نشد.
ATR 42-300
مدل پایه این هواپیما است که تستهای پروازی روی آن انجام شد و به مشتریان تحویل داده شد، این هواپیما تا سال 1996 در خط تولید باقی ماند.
ATR 42-320
مدل به روز شده ATR 42-300 است که با استفاده از موتور PW121 که قویتر از موتور مدل پایه است عملکرد بهتری دارد.
ATR 42-400
این مدل که از ملخی با شش تیغه استفاده میکرد هواپیمایی بود برای گذر از مدل 300 برای رسیدن به مدل 500 و تولید آن زیاد ادامه نداشت، سه فروند از این مدل تحت عنوان ورژن Surveyor به دولت ایتالیا تحویل داده شد که برای ماموریتهای نظارت سواحل آماده شده بودند، تنها دو فروند از مدل مسافربری این هواپیما ساخته شد که به خطوط هوایی CSA جمهوری چک تحویل داده شد که بعدها در سال 2006 به شرکت هواپیمایی کونویاسا ونزوئلا فروخته شد.
ATR 42-500
تغییرات کوچک مدلهای پیش در این مدل از ATR به نهایت شکوفایی خود رسید و هواپیمایی تولید شد که تفاوت چشمگیری با مدلهای قبلی داشت.
اولین فروند از این مدل در سال 1995 تحویل داده شد که عملکرد و بازدهی بسیار بالایی را از خود ارائه میکرد، استفاده از موتورهای پرت اند ویتنی PW127، ملخ جدید شش تیغهای ساخته شده از مواد مرکب (کامپوزیت) که علاوه بر کاهش صدای موتور باعث میشد هواپیما برای استفاده در ارتفاع بیشتر و دماهای بالاتر مشکلی نداشته باشد، ضمن اینکه طراحی نوین کابین تجربه پرواز بهتری را برای مسافران این هواپیما فراهم میکرد.
ویژگیهای عنوان شده در بالا منجر به افزایش حداکثر وزن هواپیما در زمان تیکآف منجر میشد که این نکته اجازه میداد هواپیما بار بیشتری را بتواند حمل کند و برد پروازی هواپیما را افزایش میداد.
ATR 42-600
در سال 2007 تولید سری 600 هواپیمای ATR42 رسما اعلام شد هواپیمایی که با موتور بهینهتر از مدل 500 که 5% تراست بیشتری تولید میکرد در باندهای کوتاهتر و شرایط خاص پروازی عملکرد بهتری را داشت.
این مدل همچنین به کاکپیت شیشهای (glass cockpit) مجهز است و با استفاده از 5 نمایشگر دیجیتالی اطلاعات مورد نیاز خلبانان برای پرواز را به آنها ارائه میدهد که علاوه بر راحتتر شدن فرآیند پرواز برای خلبانان ایمنی پرواز را هم تا حدود زیادی افزایش میدهد.
مدل ترابری
مدلی است که برای حمل و نقل بار مورد استفاده قرار میگیرد، در این مدل در هواپیما طوری طراحی شده است که مناسب قرار دادن بستههای بزرگ بار در داخل هواپیما باشد، شرکتهای FedEx، آویاویلسا، UPS و DHL از اصلیترین مشتریان این مدل هواپیما هستند.
نکته قابل ذکر این است که ATR42 با داشتن گواهینامه STC این امکان را به اپراتورهای خود میدهد که با اعمال تغییراتی بر روی هواپیماهای مسافربری از آنها به عنوان هواپیمای کارگو استفاده کنند.
VIP
مدل شخصی این هواپیماست که برای جابهجایی شخصیتها و افراد خاص با طراحی کابین متفاوت و بازدهی و برد مخصوص ارائه میشود.
تعداد ساخته شده
بر اساس آمارهای منتشر شده توسط شرکت ATR تا اکتبر سال 2020 میلادی تعداد 484 فروند از انواع مختلف ATR42 تولید شده است که با توجه به ادامه روند تولید این تعداد بیشتر نیز خواهد شد.
ATR 72
موفقیت ATR42 در جلب رضایت شرکتهای هواپیمایی و بازدهی بالای این هواپیما در مسیرهای کوتاه باعث شد که این شرکت هواپیماسازی روی به توسعه هواپیمای خود بیاورد و هواپیمایی بزرگتر را طراحی کند، هواپیمایی بر پایه ATR42 که میتوانست بین 72 تا 78 مسافر را جابهجا کند؛ از آنجایی که در چینش کارخانه این هواپیما 72 نفر ظرفیت داشت از همین رو نام ATR72 بر آن نهادند.
شرکت هواپیماسازی ATR در 15 ژانویه 1986 رسما اعلام کرد که در حال کار بر روی پروژه ATR72 است، در 27 اکتبر 1988 نسخه اولیه این هواپیما اولین پرواز خود را انجام داد، در 25 سپتامبر 1989 گواهینامههای صلاحیت پروازی این هواپیما توسط سازمان هواپیمایی کشوری فرانسه صادر شد و دقیقا یک سال بعد از اولین پرواز آن یعنی در 27 اکتبر 1989 شرکت هواپیمایی فنلاندی Finnair این هواپیما را وارد ناوگان خود کرد.
به نسبت مدل 42 این هواپیما 4.5 متر بدنه طولانیتری دارد، همچنین مخازن سوخت آن 10% افزایش یافتهاند و طول نوک دو بال نیز به نسبت مدل پیشین افزایش داشته است.
انواع
این هواپیما هم به مانند اکثر هواپیماهای جهان از انواع مختلفی بهره میبرد که مهمترین آنها ATR72-212 و ATR72-600 است که تغییرات در ابعاد هواپیما، نوع موتور، ظرفیت، نوع قرارگیری درهای هواپیما و ... از مهمترین وجه تمایز بین مدلهای مختلف بود، شرکت ATR برای این هواپیما هم مدلهای ترابری، VIP و Surveyor (مخصوص عملیات نظارت بر سواحل) را در دسترس مشتریان قرار داده است.
تعداد ساخته شده
بر اساس اطلاعات کارخانه سازنده تا ابتدای سال 2019 بیش از 1000 فروند از این هواپیما ساخته و به مشتریان این شرکت هواپیماساز تحویل داده شده است.
ATR82
در اوایل دهه 90 میلادی ATR به فکر هواپیمایی افتاد که از مدل 72 بزرگتر باشد و با استفاده از موتورهایی مثل Allison GMA 3012 و General Electric CF34 بردی معادل 1000 ناتیکال مایل (1900 کیلومتر) داشته باشد و بتواند تا ارتفاع 20 هزار پایی اوجگیری نماید.
البته ایده ساخت این هواپیما هیچگاه به خط تولید نرسید و ATR بجای ساخت یک هواپیمای جدید توسعه هواپیماهای قبلی خود را در دستور کار خود قرار داد.